Festival Terug naar het begin
Op een wisselvallig weekend gingen we met de karavaan in een klein dorp in Groningen, Eenum.
Daar stonden we bij een lief kerkje, net uit de wind, met parasol en al voor festival Terug Naar Het Begin. Een jaarlijks festival in de Eemsdelta dat mensen uitnodigt om met de fiets het landschap te verkennen en te genieten van een selectie culturele activiteiten. Bij het kerkje in Eenum speelde Sander Plukaard en REINDIER een kort stuk van hun voorstelling Metgezwel. Deze voorstelling is autobiografisch, over de periode waar Sander mantelzorger was voor Reinier tijdens zijn behandeling voor een hoofdtumor.
Buiten de kerk waar de voorstelling plaats vond, stonden wij met de kar om voor en na te praten. Dat bleek nog best een opgave. De structuur van het festival, met voorstellingen door de hele gemeente, zorgde ervoor dat veel mensen op doortocht waren naar een volgende voorstelling. Over mantelzorg ben je meestal niet binnen een minuutje uitgepraat, maar tussen voorstellingen en tijdens het wachten in de rij was er ruimte om met mensen in gesprek te komen.
Brief aan je toekomstige mantelzorger
Lieve toekomstige mantelzorger,
Wat een vreemde gedachte eigenlijk, dat jij er straks bent. Dat ik op een dag iemand nodig heb, jou nodig heb, om de dingen te doen die nu nog vanzelf gaan.
Ik wil je nu al bedanken. Niet alleen voor wat je straks doet, maar voor wie je op dat moment durft te zijn. Want zorgen is meer dan handelingen. Het is nabij zijn, ook als het ongemakkelijk is. Ook als ik chagrijnig ben, of traag, of vergeetachtig. Zorgen is kijken zonder te oordelen.Precies dan hoop ik, dat je me blijft zien. Als mens. Als iemand met een verleden, met verlangens, met restjes trots en een groot hart.
Weet dat ik het moeilijk zal vinden om hulp te vragen. Dat ik misschien eerst zeg dat ik het zelfwel red. Dat ik me zal schamen om afhankelijk te zijn. Maar als ik dan toch om hulp vraag, weet dan dat dat een groots gebaar van vertrouwen is.
Liefs.
De zon breekt door in het altijd mooie Eenum, de zonnestralen schijnen op de tafel die bezaaid is met pennen, stiften en verf. Over de kar rolt een lange, golvende behangstrook die zich langzaam uit over de grond: ons schilderdoek, onze gespreksstarter.
Ik zette een rode streep op het papier. Gewoon, als startpunt. Terwijl mijn handen bezig zijn schuift er een man aan. Hij heeft net zijn e-bike op slot gezet, draagt een blauw windjack en in zijn linkerhand heeft hij een krentenbol. Hij vertelt over de tocht die hij er al op heeft zitten. We wisselen een paar woorden. En al snel vertelt hij dat hij zelf mantelzorger is. Al noemt hij zichzelf liever gewoon ‘zoon van zijn moeder’. Herinneringen aan vroeger: hij die bang was voor badderen en zij die hem geruststelde, zijn nu in omgekeerde vorm terug.
Terwijl hij vertelt, voegt hij met een penseel donkere lijnen toe op de behangrol. “Het lijkt nergens op” zegt hij verontschuldigend. Maar het lijkt juist wél ergens op. Een klein stukje verhaal dat nu blijft liggen, tussen de penseelstreken van anderen.
Die behangrol bleek een magisch ding. Iets tastbaars om samen aan te werken, zonder dat het perfect hoeft te zijn. Geen kunst met een hoofdletter K, maar een soort collectieve herinnering kleur en lijn. Terwijl wij schilderden, ontstonden de gesprekken vanzelf. Over zorgen, over verliezen, over vasthouden en loslaten. Ik merkte dat mensen sneller durfden te delen als ze iets met hun handen konden doen. Alsof de stilte tussen penseel en papier de ruimte gaf om zachter en oprechter te praten.
Opvallend aan het weekend was ook de groep mensen die expliciet het gesprek uit de weg gingen, stuk voor stuk omdat ze zelf net uit een situatie kwamen waar ze mantelzorg gegeven hadden, en hier zo vermoeid van waren dat ze het liever achter zich lieten. De pijn kwam soms alleen al bij het uitspreken hiervan naar boven. Het is een mengelmoes van liefde en verdriet, van vermoeidheid en kracht die elkaar tegenspreken en niet makkelijk even gedeeld kan worden met vreemden op een festival, waar je toch wel op zoek bent naar vermaak en vertier.
Dit beeld van zorgvermoeidheid is de kar niet vreemd, de uitputting in professionele en mantelzorg is een vergaand fenomeen. Bij mantelzorg valt het gros van de last vaak voornamelijk op één persoon of een kleine groep, die overwerkt raken maar vanuit liefde doorgaan. Kleinschalige ondersteuning ontbreekt vaak, ook omdat anderen bang zijn om meegesleurd te worden in een hulpvraag waar ze geen volledig antwoord op hebben.
Om de zorgvraag van de toekomst aan te kunnen zonder grootschalige uitbreiding van het zorgsysteem zullen er meer informele zorgrelaties nodig zijn. We zijn tot veel bereid voor de mensen die we kennen en van wie we houden, en het ligt voor de hand dat het versterken van lokale sociale netwerken met actieve buurthuizen en nieuwe woonvormen hulp naar meer mensen kan brengen. Maar er wordt al op veel vlakken van alles gevraagd van mensen in deze maatschappij, en het is begrijpelijk dat ze de rust van hun eigen huis en privé niet willen kwijtraken. Door de last te spreiden is er hopelijk mogelijkheid voor meer mensen om zorg te bieden zonder overbelast te raken.
